ویژگی‌ها و خصوصیات کیفی اطلاعات حسابداری باید چگونه باشند؟

یک حسابدار حرفه‌ای در هنگام انجام کار حسابداری نه‌تنها باید مفروضات و اصول حسابداری را به‌خوبی درک نموده و در تمام مراحل کار خود به کار گیرد، بلکه باید غافل از این موضوع نباشد که جهت اینکه محصول کارش (گزارش‌های مالی تهیه‌شده برای استفاده‌کنندگان) مفید و مؤثر باشد باید هنگام تهیه اطلاعات به یکسری از ویژگی‌ها و خصوصیات کیفی توجه نماید. درواقع یک صورت مالی و یا گزارش حسابداری تهیه‌شده توسط حسابدار در صورتی قابلیت استفاده و ارزش ارائه دارد که آراسته به یکسری از خصوصیات و ویژگی‌های کیفی باشد.

جهت درک این خصوصیات و ویژگی‌های کیفی در منابع مختلف طبقه‌بندی‌های مختلفی از آن به‌عمل‌آمده است که در زیر یک نمونه از آن ارائه و موارد اصلی تعریف گردیده است.

1- مربوط بودن: مربوط بودن یکی از ویژگی‌های کیفی می‌باشد که در صورت رعایت در تهیه اطلاعات می‌تواند از بروز ابهام و سردرگمی برای استفاده‌کننده جلوگیری نماید. اظهارنظر در مورد اینکه چه اطلاعاتی مربوط می‌باشد یا خیر بستگی به نوع شرکت یا مؤسسه یا واحد تجاری دارد زیرا مربوط بودن یک ویژگی نسبی است یعنی یک اطلاعات ممکن است برای یک مؤسسه مربوط تلقی گردیده ولی در واحد تجاری این‌چنین به نظر نرسد. ویژگی‌های که سبب می‌گردد یکسری اطلاعات مربوط تلقی گردد عبارت‌اند از:

 – ارزش پیش‌بینی کنندگی: به‌طور مثال اطلاعات در مورد میزان سرمایه در گردش یک واحد یا بدهی‌های آن واحد در جهت پیش‌بینی توانایی واحد در ایفای تعهدات خود دارای ارزش می‌باشد.

– ارزش تأییدکنندگی: اطلاعات باید تأییدکننده رویدادهای مالی رخ‌داده در یک مؤسسه باشد.

– قابل‌اعتماد بودن: اطلاعات باید از منبع معتبر تهیه و در گزارش‌گیری استفاده گردد مثلاً فاکتورهای خریدوفروش باید رسمی و از سوی افراد مسئول امضاء گردد.

– به‌موقع بودن: اطلاعات در صورتی مفید و مؤثر می‌باشند که در زمان‌های مناسب (قبل از تهیه صورت‌های مالی) در اختیار ذینفعان قرار گیرد. مثلاً اطلاعات بعد از سال مالی نمی‌تواند کمکی به تجزیه‌ و تحلیل استفاده‌کنندگان گزارشات از وضعیت مالی سال مذکور مؤسسه کند.

2- قابل اتکا بودن: اطلاعات حسابداری تنها در صورتی می‌توانند قابل‌اتکا باشند که:

-اثر معاملات و ساير رويدادهايي را كه ادعـا می‌کند بيـانگر آن اسـت به‌طور صادقانه بيـان كنـد(بیان صادقانه)

– به‌جای تأکید بر شکل قانونی، بر محتوی اقتصادی عملیات و رویدادهای مالی تأکید داشته باشد (رجحان محتوا بر شكل)

– با حذف برخـي از اطلاعـات موجب نادرستي آن و درنتیجه عدم سودمندي اطلاعات براي استفاده‌کنندگان گزارش‌های مالي نگردد (کامل بودن)

– تمـايلات جانب‌دارانه در انتخـاب و ارائـه اطلاعـات بـا قـصد دستيابي به نتيجه از پيش تعیین‌شده وجود نداشته باشد (بی‌طرفی)

3- قابلیت مقایسه داشتن: به‌طور مثال سرمایه‌گذاران جهت انجام سرمایه‌گذاری در واحدهای مختلف و نیز اعتباردهندگان جهت ارائه اعتبار، فرصت‌ها و موقعیت‌های مختلفی پیش رودارند. که جهت تصمیم‌گیری و انتخاب بهترین موقعیت سرمایه‌گذاری، نیازمند دریافت اطلاعاتی می‌باشند که قابلیت مقایسه را داشته تا به انتخاب آن‌ها کمک کند.

ویژگی قابلیت مقایسه مبتنی بر دو مفهوم ذیل می‌باشد:

– رعایت یکنواختی: به این معنی که یک واحد تجاری اگر در طی دوره‌های مالی مختلف از روش‌های اندازه‌گیری یکسانی استفاده نماید به استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی کمک می‌نماید تا با تسریع در مقایسه نتایج گذشته، وضعیت آتی را بهتر پیش‌بینی نمایند.

– همسانی رویه‌ها: به به‌کارگیری روش‌های اندازه‌گیری یکسان توسط واحدهای تجاری مختلف اشاره دارد که منجر به تسریع در مقایسه صورت‌های مالی واحدهای مختلف باهم دارد.

4- قابل‌فهم بودن: گاهاً استفاده‌کنندگان از صورت‌های مالی فاقد دانش خاصی در حیطه حسابداری می‌باشند. علی‌رغم وجود اصطلاحات تخصصی در حسابداری و جالب بودن آن برای برخی متخصصان علم حسابداری، اما باید صورت‌های مالی فاقد واژه‌های نامفهوم و به‌دوراز درک یک شخص عادی در مقام استفاده‌کننده باشد.

نکته: به‌کارگیری کلیه‌ی ویژگی‌های فوق در تهیه‌ی اطلاعات امکان‌پذیر نبوده، بلکه هر واحد تجاری با توجه به شرایط خاص خود برخی از موارد را رعایت می‌نماید.